Կատվախոտը (Valeriana officinalis), որը հաճախ հայտնի է նաև որպես “վալերիան” կամ “բալդրիան”, պատկանում է քնջութազգիների (Caprifoliaceae) ընտանիքին։ Կատվախոտը լայնորեն օգտագործվում է բժշկության մեջ իր հանգստացնող և նյարդային համակարգի վրա ազդող հատկությունների շնորհիվ։
Բուսաբանական նկարագրություն:
- Ճյուղավորումը: Կատվախոտը ունի բարակ, ուղիղ ցողուն, որը կարող է հասնել մինչև 1.5 մետր բարձրության։
- Տերևները: Տերևները փետրաձև են, կազմված բազմաթիվ մանր տերևիկներից:
- Ծաղիկները: Ծաղիկները փոքր են, սպիտակ կամ վարդագույն, հավաքված ծաղկաբույլերում։
Օգտակար բաղադրիչներ:
- Վալերեանաթթու: Հիմնական բաղադրիչներից է, որն ունի հանգստացնող ազդեցություն:
- Իրիդոիդներ: Պարունակում են հակաբորբոքային և հակաբակտերիալ հատկություններ:
- Ալկալոիդներ: Օգնում են նյարդային համակարգի կարգավորմանը:
- Ֆլավոնոիդներ: Պարունակում են հակաօքսիդանտ հատկություններ:
Կիրառության եղանակներ:
- Թուրմ և թեյ: Կատվախոտի թուրմերը և թեյերը օգտագործվում են անքնության, սթրեսի, տագնապի և նյարդային լարվածության դեպքում։
- Հաբեր և հավելումներ: Կատվախոտի քաղվածքը օգտագործվում է հաբերի և սննդային հավելումների ձևով՝ նյարդային համակարգի կարգավորման համար։
- Եթերային յուղ: Կատվախոտի եթերային յուղը կիրառվում է արոմաթերապիայում՝ նյարդային համակարգի հանգստացման և քնի բարելավման համար։
- Կոսմետիկ միջոցներ: Կատվախոտի քաղվածքները կիրառվում են տարբեր կոսմետիկ միջոցներում՝ շնորհիվ իրենց հակաբորբոքային և հանգստացնող հատկությունների։
Բուժիչ հատկություններ:
- Հանգստացնող ազդեցություն: Կատվախոտը լայնորեն կիրառվում է որպես բնական հանգստացնող միջոց՝ օգնելով նվազեցնել սթրեսը, տագնապը և անքնությունը։
- Նյարդային համակարգի կարգավորում: Օգտագործվում է նյարդային համակարգի հիվանդությունների, ինչպես օրինակ՝ նևրոզի և գլխացավերի բուժման համար։
- Հակաբորբոքային և հակաբակտերիալ ազդեցություն: Օգտագործվում է մաշկի բորբոքումների, վերքերի և վնասվածքների բուժման համար։
- Մարսողական խնդիրներ: Օգնում է մարսողական համակարգի կարգավորմանը և փորացավերի բուժմանը։
Խնամք և մշակություն:
- Միջավայր: Կատվախոտը նախընտրում է խոնավ և հարուստ հողեր, ինչպես նաև կիսաստվեր կամ արևի պայծառ լույս:
- Ջրելը: Պահանջում է կանոնավոր ջրում, հատկապես աճի և ծաղկման ժամանակ:
- Հնձում: Կատվախոտի արմատները հավաքում են աշնանը, երբ բույսը հասնում է իր առավելագույն ակտիվ նյութերի պարունակությանը։
Կատվախոտը կարելի է գտնել դեղատներում, առողջարանային խանութներում և առցանց խանութներում։ Այն կարելի է օգտագործել տարբեր ձևերով՝ թեյերի, թուրմերի, յուղերի, և կոսմետիկ միջոցների ձևով՝ ստանալով բույսի ամբողջական բուժիչ հատկությունները։